Onze eigen paarden hebben nooit koliek gehad, maar toen we een paar jaar geleden op de paarden van onze buren zouden passen, hadden we onze eerste ervaring met koliek. De buren waren op vakantie en wij zouden een oogje op de paarden houden en ze eten geven. Die avond hadden we een feestje bij andere buren. Het was al laat toen we naar huis gingen, maar Lise wilde graag nog even bij de paarden gaan kijken. Ik ging liever naar mijn bed, maar besloot toch maar even mee te lopen.
Bij de wei aangekomen, vonden we één van de paarden (een merrie genaamd Gluck) al kreunend, zwetend en rollend. Ze had duidelijk veel pijn en dus belden we direct de dierenarts. Die kwam gelukkig redelijk snel en bevestigde wat wij al dachten: een stevige koliek. Ze kreeg injecties en we moesten de hele nacht door om de twee uur 10 minuten met haar stappen. Dit was zeker een van de spannendste nachten van mijn leven. Elke keer als ik naar de wei fietste, was ik bang hoe ik haar daar aan zou treffen. Tijdens het stappen, zakte ze meerdere keren in elkaar en duurde het enkele minuten voor ze weer op kon staan. Ik bleef bij haar en probeerde haar gerust te stellen door haar zachtjes te aaien en tegen haar te praten. Gelukkig deed ze haar naam eer aan en kwam ze er goed door.
Wat is koliek?
Er wordt veel over koliek gesproken, omdat een paard er erg gevoelig voor is. Maar wat is het nu precies? Koliek is een verzamelnaam voor alle vormen van buikpijn bij het paard. Er zijn drie belangrijke soorten koliek:
Gaskoliek
Door vertering ontstaat er gas in de darmen. Bij gaskoliek ontstaat er te veel gas en daardoor zwelt de darm op.
Krampkoliek
Bij krampkoliek verkrampt een stuk van de darm, waardoor het paard buikpijn krijgt. Vaak komt deze vorm van koliek in golven, waarbij het paard het ene moment veel pijn heeft en daarna is alles weer even normaal.
Verstoppingskoliek
Er ontstaat een verstopping in de maag, de dunne darm of de dikke darm. Dit kan door voedsel zijn, maar ook door stro of zand. In de darmen kunnen ook verdraaiingen ontstaan, waardoor de darm afgesloten wordt.
Hoe krijgt een paard koliek?
Koliek kan op verschillende manieren ontstaan: na een inspanning vlug en veel (koud) water drinken, een tekort aan zouten, worminfecties, slechte voeding (bv. rot, schimmel), plotselinge verandering van voer, te veel lentegras, plotse temperatuursveranderingen, zand in de darmen, lucht/gas in de darmen, verstopping van de darmen, verdraaiing van de darmen, verkeerde ligging van de baarmoeder van een drachtige merrie enz. Lange transporten, lang op stal staan, stress en lang wachten in hitte kan ook zorgen voor darmkrampen.
Hoe herken je koliek?
Als de koliek (nog) licht is, wil het paard soms niet eten of eet het traag, het paard kan flemen, onrustig zijn, krabben met een voorbeen, zwiepen met de staart, kijken naar de buik, slaan of bijten naar de buik, gestrekt staan (plashouding), rustig gaan liggen of telkens opstaan en liggen. Als het erger wordt, gaat het paard sterk zweten, het probeert vaak te mesten en/of te plassen, het paard laat zich vallen, gaat kreunen en kan zich wild bewegen door de pijn. De polsslag stijgt naar 60 tot 100 slagen per minuut of zelfs nog meer en ook de ademhaling kan versnellen.
Wat moet je doen?
Koliek is eigenlijk altijd een noodsituatie en daarom moet je zo snel mogelijk de dierenarts waarschuwen.
- Waarschuw eerst de dierenarts en geef eventueel de polsslag en temperatuur al door.
- Dek je paard warm toe bij koel weer. Warmte zorgt voor ontspanning.
- Haal voer en water uit de stal of doe een graasmasker aan als je paard op de wei staat.
- Laat het paard aan de hand stappen als hij uit zichzelf volgt en de hartslag minder is dan 60 slagen per minuut.
- Laat het paard rollen als het dat wil.
- Zorg dat het paard zichzelf of anderen niet kan verwonden.
- Masseer de onderbuik of de oren als het paard het toelaat.
Als de dierenarts komt, vertel dan wanneer het paard voor het laatst gemest heeft, of het al eerder last heeft gehad van koliek, hoe lang de symptomen al aanhouden en of je onlangs nog van voeder bent veranderd en/of het paard ontwormd hebt. Als je een merrie hebt die drachtig is, moet je dit zeker als eerste melden.
Behandeling koliek
Bij gaskoliek en krampkoliek geeft de dierenarts vaak een injectie met een krampverminderend en pijnstillend middel. Bij gaskoliek wordt soms door een maagbuis gas uit de maag gelaten.
Bij verstoppingskoliek brengt de dierenarts vaak vloeibare paraffine en water via een neussonde in de maag of krijgt het paard een injectie. Als de verstopping niet reageert op de behandeling kan een operatie nodig zijn. Als er een verdraaiing in de darmen zit, is er ook een operatie nodig, omdat anders het stuk darm afsterft en daardoor zal ook het paard sterven.
Hoe kan je koliek voorkomen?
- Geef voer van goede kwaliteit, geef vaak ruwvoer, geef krachtvoer in kleine porties en wissel nooit plotseling van voer.
- Laat je paard elke dag zoveel mogelijk vrij bewegen.
- Zorg voor goede ontworming.
- Voorkom dat je paard te veel stro eet (door voldoende goed ruwvoer of andere bodembedekking).
Let op: de meeste vormen van koliek veroorzaken we zelf door onjuiste voeding, onvoldoende of onjuiste ontworming en te weinig beweging. Door de juiste verzorging kunnen we de meeste vormen van koliek dus zelf voorkomen!
